Echtscheidingstestament

Als alleenstaande met jonge kinderen kun je een regeling treffen voor de kinderen, voor als jij ooit overlijdt. Dit komt vaak voor na een scheiding, om te zorgen dat de nalatenschap uitsluitend voor de kinderen is en de ex-partner er geen aanspraak op kan maken.

Herroeping van eerder gemaakte testamenten

Heb je al eerder een testament opgemaakt? Dan wordt deze met ingang van dit echtscheidingstestament herroepen. Oftewel: de keuzes die je toen voor je nalatenschap hebt gemaakt, komen te vervallen. Deze herroeping wordt standaard in het testament opgenomen, ook als er geen vroegere testamenten zijn. Daarmee is het in één keer duidelijk: het nieuwe echtscheidingstestament is het enige testament dat vanaf nu telt.

Erfgenamen

De kinderen worden overeenkomstig het wettelijk erfrecht benoemd tot de enige erfgenamen. Dit betekent dat zij allen een gelijk erfdeel zullen verkrijgen. Daarnaast is ook de wettelijke regeling voor plaatsvervulling van toepassing: Komt een kind eerder te overlijden dan jij en laat deze zelf kinderen (jouw kleinkinderen) achter, dan komen die kinderen samen in de plaats voor het erfdeel van de overleden ouder (jouw kind).

Wanneer kun je een echtscheidingstestament laten opmaken?

Je kunt het echtscheidingstestament al laten opmaken als je nog steeds getrouwd bent. Stel dat je tussen het opmaken van het testament en de definitieve scheiding komt te overlijden (dus terwijl je officieel nog getrouwd of geregistreerd partner bent), dan wordt bepaald dat jouw partner als erfgenaam wordt uitgesloten van de nalatenschap.

Tweetrapsmaking

Nadat jouw kinderen jouw nalatenschap hebben geërfd, kunnen zij ook komen te overlijden. Dan is op dat moment het erfrecht van het kind van toepassing. Stel dat jouw kind ongehuwd was en zelf (nog) geen kinderen had en ook geen testament had opgemaakt, dan treedt het wettelijk erfrecht in werking. In dat geval zijn de andere ouder (jouw ex-partner) en eventuele broers en zusters de erfgenamen. Op die manier kan het dus gebeuren dat jouw nalatenschap via je kinderen toch nog bij je ex-partner terecht komt. Om dat te voorkomen, wordt de zogenaamde tweetrapsmaking in het testament opgenomen.

Bij de tweetrapsmaking worden de kinderen benoemd tot erfgenaam (de eerste trap). Aan dat erfgenaamschap wordt een voorwaarde verbonden. Er wordt bepaald dat bij het overlijden van het kind het recht op de verkregen erfenis vervalt, althans wat er dan nog onverteerd van over is. De erfenis keert dan terug in de nalatenschap van de overleden ouder. Vervolgens wordt via het testament van de ouder dat deel dat ‘terugkomt’ weer verdeeld onder de overige personen in het testament (de tweede trap).

Zolang de kinderen zelf in leven zijn, mogen zij over jouw nagelaten vermogen beschikken op de wijze zoals zij dat willen. Zij zijn immers eigenaar. Echter, wanneer ze zelf overlijden, kunnen zij door de werking van de tweetrapsmaking niet zelf bepalen wie dat nagelaten vermogen verkrijgt. Ook niet via een eventueel eigen eigen testament.

Executeur aanwijzen

In het echtscheidingstestament wordt vaak ook een executeur aangewezen. Want wanneer je overlijdt, gaan de nagelaten goederen en schulden wel over op de erfgenamen, maar moeten er eerst nog een hoop andere zaken geregeld worden. Denk bijvoorbeeld aan het stopzetten van contracten en het regelen van de belastingen. Door een executeur aan te wijzen is er iemand die dit namens de gezamenlijke erfgenamen gaat doen. De executeur heeft volgens de wet de taak om de goederen van de nalatenschap te beheren en de schulden van de nalatenschap te voldoen, die tijdens zijn beheer uit die goederen behoren te worden voldaan.

De naam van de executeur wordt in het testament genoemd. Pas op het moment dat jij komt te overlijden, zal de tot executeur benoemde persoon moeten verklaren of hij/zij de taak van executeur aanneemt.

Volgens de wet heeft de executeur recht op een beloning, zijnde een bepaald percentage van de waarde van de nalatenschap op de sterfdag. In het echtscheidingstestament staat echter dat de executeur wordt verzocht om geen loon in rekening te brengen. Hoe gaat dat nou in de praktijk?

De executeur ziet volgens het testament af van het loon zoals dat in de wet is geregeld. Wil de executeur desondanks toch loon in rekening brengen, dan kan dat en heeft deze recht op het wettelijk loon. Kosten die de executeur moet maken bij de afwikkeling van de nalatenschap worden ook aan de executeur vergoed. Het is dan aan de executeur om bij de financiële afwikkeling aan de erfgenamen aan te tonen welke kosten er zijn gemaakt.

Bewind over de erfdelen van de kinderen

Zolang de kinderen minderjarig zijn wordt de erfenis die zij hebben verkregen namens hen beheerd door degene die het gezag heeft over het kind. Dat kan dus de andere ouder, jouw ex-partner zijn. Zodra het kind achttien jaar oud wordt, is het meerderjarig en vervalt het gezag van de ouder. Wil je voorkomen dat de andere ouder de erfenis gaat beheren? Of misschien voorkomen dat de kinderen vanaf hun achttiende de erfenis zelf gaan beheren en verkeerde keuzes maken over het geërfde bezit? Dan kun je daar een bewind over laten instellen. De bewindvoerder is dan degene die het beheer voert over het geërfde bezit. Hoe met dat bezit wordt omgegaan, is dus niet de keuze van het kind, maar de verantwoordelijkheid van de bewindvoerder. Vaak wordt er voor gekozen om degene die de voogd zal zijn ook te benoemen tot bewindvoerder. Je mag immers aannemen dat dit degene is die het beste kan beoordelen hoe het nagelaten bezit ten behoeve van het kind beheerd kan worden. En als het kind zegt geld van de erfenis nodig te hebben, zal deze bewindvoerder waarschijnlijk het beste kunnen beoordelen of het verzoek inderdaad terecht is. De bewindvoerder heeft dus een verantwoordelijke taak. Zeker als je daarbij in aanmerking neemt dat in de wet is geregeld dat de bewindvoerder aansprakelijk is indien hij in de zorg van een goed bewindvoerder tekortschiet. Deze aansprakelijkheid is er volgens de wet niet als de tekortkoming niet aan de bewindvoerder kan worden toegerekend.

Aangezien het bewind een langere periode zal bestrijken is het van belang dat gecontroleerd kan worden of de bewindvoerder zijn werk goed heeft gedaan. Volgens de wet legt de bewindvoerder jaarlijks en aan het einde van zijn bewind rekening en verantwoording af aan de rechthebbende (het kind). Indien de rechthebbende niet in staat is tot het opnemen van de rekening, wordt de rekening en verantwoording aan de kantonrechter afgelegd.

Het bewind is meestal bedoeld om te voorkomen dat een kind op een te vroeg moment de erfenis zal gaan beheren. Je wilt als ouder voorkomen dat een kind op te jonge leeftijd verkeerde keuzes maakt ten aanzien van de erfenis. Aan het bewind wordt daarom bijna altijd een eindleeftijd verbonden. Als het kind de leeftijd bereikt zoals in het testament genoemd, vervalt de werking van het bewind en zal het kind zelf het beheer en de beschikking krijgen over het geërfde bezit. Voor die tijd kan het kind proberen om het bewind opgeheven te krijgen. Als de bewindvoerder daar niet aan mee wil werken, gaat opheffing via de rechter. Het kind moet dan aannemelijk maken aan de rechter dat het in staat is om zelf het geërfde vermogen op verantwoorde wijze te beheren.

De wet kent aan de bewindvoerder jaarlijks een beloning toe. Deze beloning wordt volgens de wet periodiek geïndexeerd. Deze wettelijke norm wordt in het testament gevolgd.

Uitsluitingsclausule

Er wordt geregeld dat degene die erft, dit op eigen naam doet. Voor een erfgenaam die gehuwd is in gemeenschap van goederen of een geregistreerd partnerschap heeft met een gemeenschap van goederen, geldt dat hetgeen wordt geërfd niet tot die gemeenschap van goederen zal gaan behoren. Dit heeft tot gevolg dat de partner van een erfgenaam dan geen claim kan leggen op een deel van hetgeen werd geërfd. Met name in een situatie dat is geërfd en de erfgenaam daarna gaat scheiden, is de verdeling van de verkregen erfenis nogal eens een kwestie. Met deze clausule weten we dat de ex-partner van de erfgenaam niets kan opeisen van hetgeen dat werd geërfd. Het zal duidelijk zijn dat deze clausule in zo’n situatie alleen met succes zal worden toegepast als er een administratie is bijgehouden, zodat voor de erfgenaam en diens ex-partner duidelijk is wat er nog van het geërfde bezit over is, of wat daarvoor in de plaats is gekomen.

Doordat het geërfde bezit niet in een gemeenschap van goederen kan komen, is daarmee tevens een bescherming gegeven tegen schuldeisers van de echtgenoot van de erfgenaam. Ook zij kunnen niets eisen van wat werd geërfd.

Voogdij

Wanneer de beide ouders het gezag hebben over hun minderjarige kinderen, zullen zij dat normaal gesproken behouden bij een scheiding. Als één van de ouders overlijdt, dan krijgt de overlevende ouder alleen het gezag. Overlijden beide ouders en is er niets over de voogdij na overlijden vastgelegd, dan bepaalt de rechter wie de voogd (niet-ouder met gezag) van het kind wordt.

Als je zelf in je testament vastlegt wie de voogdij over je kinderen moet krijgen, is de rechter daaraan gebonden. Het enige wat er na het overlijden van de ouder nog moet gebeuren, is de verklaring van de benoemde voogd dat deze de benoeming accepteert. De beoogd voogd wordt dus niet automatisch voogd zodra er sprake is van overlijden van de ouder(s).

Bij het benoemen van een voogd kan gekozen worden voor de benoeming van één voogd of gezamenlijke voogdij. De belangrijkste verschillen zijn:

– één voogd:

deze voogd is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind. De voogd is niet verplicht dit zelf te doen. Het kind kan bijvoorbeeld ook in een tehuis of pleeggezin verblijven. Een voogd is de wettelijke vertegenwoordiger van het kind en beheert het vermogen van het kind. Indien nodig en met toestemming van de kantonrechter kan de voogd het vermogen van het kind ook gebruiken om het levensonderhoud van het kind te betalen.

– twee voogden:

de voogden moeten het kind zelf verzorgen en opvoeden en samen de kosten betalen voor het levensonderhoud van het kind. De voogden zijn samen wettelijk vertegenwoordiger van het kind en beheren samen het vermogen van het kind gedurende de minderjarigheid.

De kantonrechter houdt toezicht op de manier waarop de voogd het vermogen van het kind beheert. Voor sommige handelingen moet de voogd vooraf toestemming vragen aan de kantonrechter.

Als je uitsluitend de voogdij voor je kind wilt regelen en het verder niet nodig vindt om iets met een testament te regelen, kan je de benoeming van een voogd ook registeren in het gezagsregister. In het geval dat in een testament in een gezagvoorziening na overlijden is voorzien en er ook aantekening heeft plaatsgevonden in het gezagsregister, wordt de meest recente registratie aangehouden.

Ontnemen ouderlijk vruchtgenot

Volgens de wet hebben ouders van minderjarige kinderen het vruchtgenot van de bezittingen van hun kinderen. Dit betekent bijvoorbeeld dat ouders mogen beschikken over de rente van het spaargeld van de kinderen. Het is echter mogelijk om in een testament te bepalen dat van hetgeen jij nalaat aan je kinderen, het ouderlijk vruchtgenot niet van toepassing is. In dit testament wordt het ouderlijk vruchtgenot uitgesloten.